Blogs

Weerbaarheidstrainingen zijn bedoeld om je weerbaarder te maken in de verbale en non-verbale communicatie met iemand die dominant, agressief of lastig gedrag vertoont. Het geeft je meer zelfvertrouwen. Agressietrainingen of anti-agressietrainingen vallen min of meer in dezelfde categorie maar of je nu veel of weinig zelfvertrouwen hebt, dan nog zijn er handvatten nodig om agressie op de juiste manier te de-escaleren.

Nu hoeft het niet zo te zijn dat iemand per se agressief gedrag vertoont door te gaan schelden of met zijn vuist op tafel te slaan. Andere vormen van lastig gedrag kunnen zijn: manipuleren, slijmen, klagen, zeuren, zin doordrijven of valse complimenten maken. Dat hoeven ook niet altijd klanten te zijn. Het kan ook een drammerige collega zijn die jou voor zijn karretje wil spannen.

Welke vormen van agressie zijn er? Hoe herken je het gedrag dat daarbij hoort?

Frustratie agressie en instrumentele agressie

We onderscheiden twee hoofdgroepen van agressie: frustratie en instrumentele agressie. Een persoon kan in beide gevallen lastig of agressief gedrag vertonen waar je op een aparte manier mee om moet gaan. Daarover in een volgende blog meer. Het is allereerst van groot belang dat we deze twee soorten uit elkaar houden. Daar gaan we.

Frustratie agressie

Mensen die agressief gedrag vertonen vanuit frustratie doen dat veelal omdat een bepaalde emotie zich van hen meester maakt: ze voelen zich boos, niet gehoord, beledigd, teleurgesteld of genegeerd. Ze zetten het vervolgens op een klagen of gaan zich slachtofferig gedragen. Ze verzetten zich of raken geïrriteerd. De boosheid die ze kunnen laten zien is vaak een uiting van onmacht. De emoties gaan met hen op de loop. We hebben het hier dan over oprechte emoties. Ze hoeven geen gelijk te hebben. In jouw ogen zijn het misschien muggenzifters of zeurpieten. Wat zij willen is gehoord worden, ze willen een luisterend oor. Ze verwachten begrip.

Nature-nurture

Sommige mensen zijn gevoeliger dan anderen. Tenminste, dat hoor je vaak. Maar we zijn toch allemaal gevoelsmensen? Hoe komt het dan dat de een toch net iets gevoeliger reageert in een bepaalde situatie dan een ander?

Dat kan te maken hebben met het nature-nurture (aanleg-opvoeding) principe. Werd jij als kind niet serieus genomen door je ouders? Mocht je niet zijn wie je bent? Moest je de schijn ophouden? Grote kans dat dit gevolgen heeft op de rest van je leven. Ben je, net als ik, nogal opvliegend van aard, dan kan dat daarmee te hebben. Het kan ook zijn dat het het aard van het beestje is. Wellicht is een van jouw ouders ook opvliegend van aard. Het kan zelfs zo zijn dat dat hun stijl van opvoeden heeft bepaald et voila…het nature-nurture principe is geboren.

Eigenlijk best oneerlijk. Je hebt mensen die een onbezonnen jeugd hebben gehad met positief ingestelde ouders. Dan word je dus dubbel beloond. Je hebt het stabiele gen van je ouders die dusdanig positief in het leven staan dat het je opvoeding ook nog eens ten goede komt. Andersom komt helaas vaker voor. Het is aan onszelf om tijdig in te zien waar het mis gaat, waarom je je vaak ontevreden, gefrustreerd of unhappy voelt. Therapie kan een uitkomst zijn of dat je steun krijgt van een goede vriend of familielid. Een goed gesprek met een lotgenoot of meelevende buurman kan ook wonderen doen.

Hoe dan ook, je bent zelf verantwoordelijk voor je eigen gedrag en gevoel. Logischerwijs gaat dat met vallen en opstaan en kan je dat vele tientallen jaren kosten.

Jee, wat een verhaal. waar gaat dit heen?

Ik ben hardop aan het nadenken. Hoe komt het toch dat de communicatie soms zo lastig kan verlopen tussen twee mensen? Waarom voelt de een zich sneller aangebrand en kan een ander ogenschijnlijk veel meer hebben? Waarom is de ene gevoeliger voor onrecht dan de ander? Waarom klaagt de een meer dan de ander?

Ik denk dat opvoeding en genetische aanleg (nature-nurture) een hele belangrijke factor is. Op latere leeftijd kan er ook veel ellende ontstaan in je leven. Dat hoeft niet direct iets te maken hebben met je opvoeding of karakter. Je ouders overlijden vroegtijdig, je krijg een miskraam. Een onverwachte belastingaanslag, een tsunami die je huis vernietigt, je bent gediagnosticeerd met kanker. Al deze omstandigheden kunnen een mens vormen. Bewust en onbewust wordt dat allemaal in het brein opgeslagen en sleep je de last met je mee. Toch draait het vooral om een goede basis. Dat bepaalt hoeveel een mens kan verdragen.

Verbale agressie

Er hoeft dan nog maar iets kleins te gebeuren - een parkeerbon, een onverschillige reactie van een baliemedewerker, een eindeloze rij voor de kassa van de supermarkt - en de vlam kan zomaar in de pan slaan. Een misverstand in de communicatie, een gepikeerde reactie, het kan zo gebeurd zijn. Er zijn dus talloze factoren die bepalen hoe het er in de communicatie aan toe kan gaan. Als die ander heel boos wordt, is dat natuurlijk niet meteen jouw schuld maar…jouw verbale en non-verbale houding bepalen wel degelijk hoe de communicatie verder verloopt. Laten we elkaar dus geen mietje noemen: we hebben allemaal onze bagage, ons eigen DNA, onze vooroordelen.

Kortom, een hoop frustratie die tot ontlading komt tenzij jij als caissière, ober, leraar, buurman of gemeenteambtenaar een bewuste houding aanneemt in de verbale of non-verbale communicatie. Tot zover frustratie agressie…hè-hè, poeh-poeh

Instrumentele agressie

Gedrag dat kenmerkend is voor instrumentele agressie manifesteert zich of heel onderhuids of juist overdreven fel. Mensen zetten dit gedrag vaak in om een doel te bereiken. Heel anders dan bij frustratie agressie, waarbij het vaak draait om oprechte emoties, wordt er in dit geval flink gescholden, beledigd en gemanipuleerd. Dreigen, vloeken, minachten, sarcasme, onbeheerste woede, valse complimenten of seksuele toespelingen maken: het valt allemaal onder instrumentele agressie.

Fysiek geweld valt ook onder dit hoofdstuk. Als mensen onder invloed van drugs, alcohol of medicijnen zijn, is dit gedrag vaak lastig te beïnvloeden. In andere gevallen is deze vorm van agressie wel een halt toe te roepen door 'simpelweg' grenzen te stellen. Heel belangrijk om deze vorm van agressie te laten de-escaleren want je wilt fysiek geweld uiteraard voorkomen.

Communicatieve vaardigheden

Nu zul je denken: 'appeltje-eitje!' Een duidelijker onderscheid is er niet tussen beide vormen van agressie. Helaas ligt het in de praktijk niet zo eenvoudig. Iemand die frustratie agressie laat zien en zich niet gehoord voelt, kan doorschieten in instrumentele agressie: woede, beledigen, schelden, dreigen! Communicatieve vaardigheden aanleren tijdens een agressietraining of weerbaarheidstraining is dus van groot belang.

Grensoverschrijdend gedrag

Het zijn dus niet alleen maar de berekende, gewiekste manipulatoren die ergens een slaatje uit willen slaan. Ook mensen die zich in eerste instantie gefrustreerd of machteloos voelen kunnen op een later moment in de communicatie grensoverschrijdend gedrag vertonen. Instrumentele agressie moet je in een bredere context zien. Niet alleen dominante schoften of narcisten betreden het terrein van grensoverschrijdend gedrag.

We hebben allemaal wel eens gedrag ingezet om ons doel te bereiken. Voorbeeldje: je weet dat je je auto ergens verkeerd hebt geparkeerd. Je komt terug en treft op hetzelfde moment een parkeerwachter bij je auto. Je hebt dan twee keuzes: heel boos worden maar dan weet je zeker dat je een bon krijgt. Of je probeert een beetje te slijmen of onnozel te reageren: 'goh, mocht ik hier niet staan? Dat wist ik niet'. Bij kleine kinderen komt dit gedrag al voor. Als jij als kind iets gedaan wilde krijgen van je vader of moeder, wat deed je dan? Slijmen natuurlijk. 'oh, mama, je bent de liefste van de hele wereld. Mag ik een ijsje?'

Het gedrag zit in ons allemaal: frustratie agressie of instrumentele agressie maar het draait natuurlijk om de context. Bovendien, al is het gedrag gegrond van die verongelijkte klant, dan nog heeft hij (of zij) niet het recht om grensoverschrijdend gedrag te laten zien. Je zult dus moeten begrenzen. Hoe doe je dat? Daarover later meer!